ในประเทศไทย ความเป็นแม่ไม่ได้สิ้นสุดลงเมื่อคลอดบุตร แต่ยังคงดำเนินต่อไปในช่วงเวลาแห่งการฟื้นฟู การเริ่มต้นใหม่ และการดูแล ซึ่งเรียกว่า ‘อยู่ไฟ’ (Yoo Fai) หรือแปลตรงตัวว่า ‘การอยู่กับไฟ’

ภูมิปัญญาการดูแลหลังคลอดที่มีมานานนับศตวรรษนี้ เป็นวิธีที่ช่วยให้คุณแม่ฟื้นคืนสมดุล คลายความเหน็ดเหนื่อย และปกป้องสุขภาพในระยะยาวหลังการคลอดบุตร

แม้ว่าการแพทย์สมัยใหม่จะได้แนะนำวิธีการฟื้นฟูหลังคลอดรูปแบบใหม่ ๆ แต่การอยู่ไฟยังคงได้รับการยกย่องและมีความหมายอย่างลึกซึ้งในวัฒนธรรมไทย

Vira ได้พูดคุยกับ Nari Delivery ผู้ให้บริการดูแลหลังคลอดแบบแผนไทยประยุกต์ เพื่อแบ่งปันข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการอยู่ไฟ

Nari กล่าวไว้ว่า:

"การอยู่ไฟ” ในประเทศไทย หมายถึงกระบวนการดูแลผู้หญิงหลังการคลอดบุตรแบบดั้งเดิม ซึ่งประกอบด้วยการบำบัดด้วยการนวดและการใช้สมุนไพรในรูปแบบต่าง ๆ ทั้งการใช้ภายนอกและการรับประทานเพื่อบำรุงร่างกายจากภายใน

เป้าหมายคือการช่วยให้ร่างกายฟื้นคืนสภาพสู่ภาวะก่อนคลอด โดยมุ่งเน้นการฟื้นฟูอวัยวะภายใน การดูแลร่างกายโดยรวม และการปรับสภาพผิวให้ดูสุขภาพดี เปล่งปลั่ง และมีการไหลเวียนโลหิตที่ดี

สำหรับคุณแม่ที่คลอดธรรมชาติหรือไม่มีภาวะแทรกซ้อนระหว่างคลอด แนะนำให้อยู่ไฟประมาณ 7–10 วัน ส่วนคุณแม่ที่ผ่าคลอดหรือมีภาวะแทรกซ้อนระหว่างคลอด แนะนำให้อยู่ไฟประมาณ 30–45 วัน

ขั้นตอนส่วนใหญ่ของการอยู่ไฟมุ่งเน้นไปที่การทำให้ร่างกายอบอุ่น ซึ่งเชื่อกันว่าจะช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบต่าง ๆ ภายในร่างกายให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

ตามหลักการแพทย์แผนไทย หลังการคลอดบุตร ผู้หญิงจะถือว่าร่างกายสูญเสียสมดุลของธาตุทั้งสี่ที่ประกอบกันเป็นร่างกาย ได้แก่ ดิน น้ำ ลม และไฟ ความไม่สมดุลนี้ทำให้การทำงานของร่างกายอ่อนแอลงเมื่อเทียบกับก่อนตั้งครรภ์ แม้ว่าร่างกายจะสามารถฟื้นตัวได้เองตามธรรมชาติ แต่แพทย์แผนไทยได้พัฒนาวิธีการต่าง ๆ เพื่อเร่งและส่งเสริมกระบวนการฟื้นฟู ช่วยให้คุณแม่หลังคลอดกลับมามีเรี่ยวแรงได้เร็วขึ้น

ความเชื่อหลักของการอยู่ไฟคือความร้อนช่วยส่งเสริมการฟื้นฟูร่างกาย โดยช่วยให้มดลูกหดตัว ขับน้ำคาวปลา กระตุ้นการไหลเวียนโลหิต บรรเทาอาการปวดเมื่อย และปลอบประโลมทั้งร่างกายและจิตใจ (Thailand Foundation, 2021)

การอยู่ไฟยังมีรากฐานมาจากแนวคิดเรื่องธาตุและความสมดุลในแพทย์แผนไทย โดยเชื่อว่าการคลอดบุตรทำให้สมดุลของร่างกายถูกรบกวน โดยเฉพาะอย่างยิ่งธาตุไฟ แต่การอยู่ไฟจะช่วยฟื้นคืนความอบอุ่นและเปลวไฟภายในร่างกายให้กลับมา

เคยมีช่วงเวลาหนึ่งที่ “การอยู่ไฟ” ได้รับความนิยมน้อยลงในประเทศไทย เนื่องจากการปฏิบัติที่ไม่ถูกต้องอาจก่อให้เกิดอันตรายได้ สาเหตุของปัญหาเหล่านี้มักมาจากผู้ดูแลขาดความรู้ที่ถูกต้อง การประเมินสภาพร่างกายของคุณแม่หลังคลอดที่ไม่เหมาะสม หรือขั้นตอนการดูแลที่ไม่ปลอดภัยและไม่ได้มาตรฐาน

อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบัน แพทย์แผนไทยได้รับการฝึกอบรมให้มีความรู้และความเชี่ยวชาญที่ถูกต้อง โดยปรับให้สอดคล้องกับมาตรฐานทางการแพทย์สมัยใหม่ การผสมผสานระหว่างแนวทางแพทย์แผนไทยและแพทย์แผนปัจจุบันนี้ ช่วยให้การอยู่ไฟเป็นไปอย่างปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และสอดคล้องกับมาตรฐานสุขภาพสากล อีกทั้งยังมีงานวิจัยอย่างต่อเนื่องเพื่อยืนยันประโยชน์ของการอยู่ไฟด้วย

ขั้นตอนในการอยู่ไฟที่ดี และมีประสิทธิผล มักประกอบไปด้วย:

• การนวดกล้ามเนื้อ 

• การประคบด้วยสมุนไพร หรือก้อนอิฐ

• การนวดโกยท้อง / นวดหน้าท้อง

• การประคบ/ทับหม้อเกลือ 

• การอบไอน้ำสมุนไพร/การรมยา

• การแช่เท้าสมุนไพรอุ่น

• การรมควันสมุนไพร (นั่งเหนือสมุนไพรหรือถ่านที่กำลังเผา)

• การนวดเต้านม

• การขัดพอกผิวด้วยสมุนไพร

• การอาบน้ำสมุนไพรอุ่น

• การพันผ้าหน้าท้องกระชับมดลูก

นอกจากนี้ ยังมีการผสมผสานวิธีบำบัดอื่น ๆ เข้ากับการดูแลด้วย เช่น:

• การนวดน้ำมันผ่อนคลาย

• การฝังเข็ม

• การใช้สมุนไพรจีน

• การใช้หินร้อน

• การใช้กัวซา  (การขูดผิวเพื่อกระตุ้นการไหลเวียนของเลือด)

• การนวดกระชับสัดส่วนเพื่อลดไขมันและปรับรูปร่าง

กลับมาที่มุมมองของ Vira… ว่าด้วยแง่มุมทางวิทยาศาสตร์:

พวกเราที่ Vira ให้ความสำคัญกับการดูแลสุขภาพผู้หญิงบนพื้นฐานของหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ โดยมองอย่างรอบด้านทั้งจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์และจากประสบการณ์จริงของผู้หญิงเอง

ในทางการแพทย์ ยังมีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่จำกัดในการ ‘พิสูจน์’ ข้ออ้างตามภูมิปัญญาดั้งเดิมของการอยู่ไฟ แต่หลายแง่มุมของการปฏิบัตินี้ก็สอดคล้องกับประโยชน์ต่อสุขภาพตามแนวทางสมัยใหม่

• การบำบัดด้วยความร้อนและการรักษาความอบอุ่นช่วยบรรเทาอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อและช่วยกระตุ้นการไหลเวียนโลหิต (HDMall Thailand, 2024)
• การสูดดมไอน้ำที่มีกลิ่นสมุนไพรต่าง ๆ อาจมีคุณสมบัติลดการอักเสบและช่วยให้รู้สึกผ่อนคลาย

มีการศึกษาการรับประทานสมุนไพรบางชนิดร่วมกับการปฏิบัติการอยู่ไฟในสตรีหลังคลอดที่โรงพยาบาลของรัฐในประเทศไทย และผลการวิจัยพบว่ามีการผลิตน้ำนมเพิ่มขึ้นและการฟื้นตัวเร็วกว่าปกติ (วารสารวิทยาศาสตร์สุขภาพแห่งประเทศไทย, 2025)

แพทย์เตือนว่าการปฏิบัติที่เกี่ยวข้องกับความร้อนสูงหรือการอยู่ใกล้ไฟเป็นเวลานานในห้องที่ปิดทึบอาจไม่ปลอดภัย ดังนั้นหากคุณจัดการอยู่ไฟด้วยการ点เทียนหรือใช้ห้องอบร้อน ควรระมัดระวังเป็นพิเศษ (โรงพยาบาล PMG)

วิธีที่คุณสามารถลอง “อยู่ไฟ” ด้วยตัวเองที่บ้าน ได้แก่ การนอนใกล้แหล่งความร้อน เช่น ไฟอุ่น ๆ การวางเทียนไว้ใต้เตียง การใช้ลูกประคบสมุนไพรอุ่น การอบตัวด้วยไอน้ำสมุนไพร หรือการแช่น้ำอุ่นผสมสมุนไพร

ความอบอุ่นจากแสงเทียน ห้องอุ่น หรือเปลวไฟ ยังเชื่อกันว่าสามารถช่วยได้:

• ขับลมและของเสียออกจากร่างกาย
• ฟื้นฟูสมดุลของมดลูกและการไหลเวียนโลหิต
• บรรเทาอาการปวดเมื่อยและความตึงเครียดที่เกิดจากการคลอดบุตร
• ลดความเสี่ยงของการเจ็บป่วยในอนาคต
• ส่งเสริมความผ่อนคลายและความสมดุลทางอารมณ์

การอยู่ไฟเป็นการดูแลที่โอบอุ้มและปกป้อง โดยมักได้รับการสนับสนุนจากหมอตำแยหรือสมาชิกในครอบครัว

สรุป: การอยู่ไฟคือการดูแลสุขภาพตามวัฒนธรรม

การอยู่ไฟเป็นการแสดงออกของคนไทยในการให้เกียรติความเป็นแม่ ไม่ว่าจะปฏิบัติในรูปแบบดั้งเดิมหรือปรับใหม่ให้เข้ากับการดูแลหลังคลอดสมัยใหม่ เป้าหมายก็ยังคงเหมือนเดิม คือการปลอบประโลม ฟื้นฟู และเฉลิมฉลองร่างกายของคุณแม่

หากคุณเป็นคุณแม่มือใหม่ หรือกำลังดูแลคุณแม่ที่เพิ่งคลอด ลองพิจารณาวิธีการผสมผสานองค์ประกอบของการอยู่ไฟ ที่เต็มไปด้วยความอบอุ่น การบำรุง และการดูแลฟื้นฟู เข้าสู่การเดินทางหลังคลอดของคุณอย่างปลอดภัย

เราขอปิดท้ายด้วยคำกล่าวที่สรุปถึงความสำคัญของประวัติศาสตร์ของผู้หญิงผู้เป็นหมอและผู้เยียวยา

“ผู้หญิงเป็นผู้เยียวยามาโดยตลอด พวกเธอคือแพทย์และนักกายวิภาคศาสตร์ที่ไม่มีใบอนุญาตในประวัติศาสตร์ตะวันตก พวกเธอคือผู้ทำแท้ง พยาบาล และที่ปรึกษา พวกเธอคือเภสัชกร ผู้เพาะปลูกสมุนไพรเพื่อรักษา และแลกเปลี่ยนความรู้ลับเกี่ยวกับการใช้สมุนไพรเหล่านั้น พวกเธอคือหมอตำแย เดินทางจากบ้านหนึ่งไปสู่อีกบ้านหนึ่ง จากหมู่บ้านหนึ่งไปสู่อีกหมู่บ้านหนึ่’ ตลอดหลายศตวรรษ ผู้หญิงเหล่านี้คือแพทย์ที่ไม่มีปริญญา ถูกกีดกันจากหนังสือและการบรรยาย แต่เรียนรู้จากกันและกัน ถ่ายทอดประสบการณ์จากเพื่อนบ้านสู่เพื่อนบ้าน จากแม่สู่ลูกสาว ผู้คนเรียกพวกเธอว่า “หญิงผู้รู้” แต่ผู้มีอำนาจกลับเรียกพวกเธอว่า “แม่มด” หรือ “หมอปลอม” การแพทย์คือมรดกของผู้หญิง คือประวัติศาสตร์ของเรา คือสิทธิแต่กำเนิดของเราเอง.”

— บาร์บารา เอห์เรนไรช, “แม่มด หมอตำแย และพยาบาล: ประวัติศาสตร์ของผู้หญิงผู้เยียวยา” (1972)

การอยู่ไฟถือเป็นส่วนหนึ่งของมรดกทางวัฒนธรรมไทยในด้านการแพทย์แผนไทยอย่างแท้จริง และเราหวังว่าจะได้สืบสานและเฉลิมฉลองภูมิปัญญาการเยียวยาแบบดั้งเดิมนี้ผ่านงานของเราใน Vira

เรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับ Nari:

Nari ให้บริการดูแลการให้นมบุตรอย่างมืออาชีพ และการดูแลหลังคลอดตามศาสตร์การแพทย์แผนไทย ทั้งที่สตูดิโอของทางร้านและที่บ้านของลูกค้า

ทุกขั้นตอนดำเนินการโดยผู้เชี่ยวชาญที่มีประสบการณ์ในศาสตร์การแพทย์แผนไทยประยุกต์ตั้งแต่ 5–30 ปี (ระดับปริญญาตรีและโท สาขาแพทย์แผนไทยประยุกต์ — B.ATM, M.ATM)

 

Nari มีแพ็กเกจการอยู่ไฟให้เลือก 3 รูปแบบ ได้แก่ “Rebalance”, “Essential” และ “Special”

ระยะเวลาในการทำแต่ละรอบการดูแลอยู่ระหว่าง 2 ถึง 7 ชั่วโมง ขึ้นอยู่กับประสบการณ์และสภาพร่างกายของคุณแม่แต่ละคน 

ติดต่อเราเพื่อเรียนรู้เพิ่มเติม และจองประสบการณ์การอยู่ไฟกับเราได้เลย

☎️ 081-592-9154

⭐️ Facebook: Nari Mommy Supporter

https://m.facebook.com/NariDelivery/

⭐️ Instagram: https://www.instagram.com/narimommysupporter/

⭐️ Tiktok: https://www.tiktok.com/@narihomeymassage?_t=ZS-8yfdRnHGtlY&_r=1

⭐️ Lemon8: https://s.lemon8-app.com/s/GgFwURddhT

❤️ Line ID: @rcr3535l

💖 Line@: line://ti/p/@rcr3535l

⭐️ Line: https://lin.ee/3Z7SS25

📧 naridelivery@gmail.com